کشف شبکه‌ی مخفی از دریاچه‌های مریخی و شگفتی دانشمندان!
دریاچه‌های مریخی موضوع کشف اخیر محققان در مورد سیاره سرخ بوده که با وجود خشکی بی‌حد و حساب سطح این جرم آسمانی، باعث شگفتی جامعه علمی و علاقه‌مندان شده است.
به تازگی شبکه‌ای مخفی از دریاچه های مریخی زیر سطح همسایه ما در منظومه شمسی کشف شده که با در نظر گرفتن خشکی شدید مریخ، سر و صدای زیادی به پا کرده است؛ در بررسی این خبر با ما همراه باشید.
خشکی یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های سطح مریخ به شمار می‌رود؛ این سیاره از بیابان‌های بی‌آب و علف و سنگ‌های گوناگون پوشیده شده و به غیر از کشف یخ در برخی مناطق، وجود کوچک‌ترین نشانه‌ای از آب مایع روی آن تایید نشده است. البته این موضوع تا سال ۲۰۱۸ صادق بود و در آن زمان، محققان از کشف عظیم و شگفت‌انگیزی خبر دادند.
در آن زمان خبر پیدا کردن منبعی زیر زمینی و فوق‌العاده بزرگ از آب مایع در قطب جنوب مریخ سر و صدای زیادی به پا کرد. البته در آن زمان تنها یکی از این منبع‌ها کشف شده بود، اما خبری که اخیرا ما را به یاد دریاچه های مریخی انداخته، به اکتشافات بیشتری در رابطه با تحقیق سال ۲۰۱۸ مربوط می‌شود. در واقع محققان شواهدی از وجود نه یک، بلکه چندین دریاچه زیر سطح مریخ کشف کرده‌اند و این‌طور که به نظر می‌رسد، شبکه‌ای جامع و کامل از این منابع در زیر یخ‌های قطبی جنوب مریخ وجود دارد.
وقتی تنها یک دریاچه با چنین مشخصاتی کشف می‌شود، احتمال تصادفی بودن اتفاق مورد نظر مطرح خواهد شد؛ اما وقتی شبکه‌ای از چندین دریاچه مریخی پیدا می‌شوند، دیگر نمی‌توان گفت که مادر طبیعت روی سیاره سرخ اتفاق تصادفی را به جریان انداخته است.
النا پتینلی (Elena Pettinelli)، ژئوفیزیکدانی از دانشگاه روما ایتالیا می‌گوید که وجود یک دریاچه تنها در زیر یخ‌های قطبی می‌تواند به فعالیت‌های آتش‌فشانی خاصی که تنها به آن منطقه محدود می‌شوند، مربوط باشد. با این حال وقتی شبکه‌ای از این دریاچه‌ها کشف می‌شود، می‌توان نتیجه گرفت که شکل‌گیری چنین ویژگی زیر سطحی، چندان دشوار نبوده و در عین حال، دریاچه‌های مورد نظر به هیچ وجه نادر نیستند.
نشانه‌های مربوط به اولین مورد از دریاچه های مریخی دو سال پیش توسط تجهیزات پیشرفته “MARSIS” مدارگرد مارس اکسپرس (Mars Express) که به دور سیاره سرخ گردش می‌کند، کشف شد. در واقع روشی که این مدارگرد برای کشف خود استفاده کرد، در مدار سیاره ما هم برای پیدا کردن چنین ویژگی‌هایی در قطب جنوب استفاده شده است.
مدارگرد مریخی مارس اکسپرس
در این روش با ارسال امواج رادیویی به سطح قطب و اندازه‌گیری ویژگی‌های امواج بازگشتی، می‌توان ویژگی‌های مختلف سطحی را مشخص کرد و تعیین کرد که دقیقا چه چیزی زیر لایه عظیم برف و یخ سطحی وجود دارد. به این ترتیب مدارگرد مورد نظر در سال ۲۰۱۸ با این روش مشخص کرد که در عمق ۱.۵ کیلومتری قطب جنوب مریخ، یک دریاچه به وسعت ۲۰ کیلومترمربع وجود دارد.
آنالیز امواج رادیویی
تیم پتینلی می‌گوید که برخی مواد امواج رادیویی را بهتر از بقیه بازتاب می‌دهند و آب هم یکی از این مواد به حساب می‌آید. به همین دلیل وقتی سیگنال‌های بازتاب شده از زیر سطح یخ‌های قطبی قوی‌تر از سیگنال‌های سطحی هستند، می‌توان نتیجه گرفت که در محل تابش امواج حجم زیادی از آب وجود دارد. از طرف دیگر، به کار گیری همین تکنیک روی زمین و بررسی نتایج موجود به ما اطمینان داده که نتایج به دست آمده از تحقیقات مدارگرد مارس اکسپرس دقیق و قابل اعتماد هستند.
از زمان کشف اولین مورد از دریاچه های مریخی تیم محققان به سرپرستی پتینلی مشغول آنالیز داده‌های جمع‌آوری شده بین سال‌های ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۹ بودند. بررسی این اطلاعات با چشمانی که به دنبال شبکه مخفی دریاچه‌های زیر زمینی می‌گردند به کشفی منجر شد که مقاله اخیر تیم پتینلی در مورد آن نوشته شده است.
این بررسی‌ها نشان داده که سه دریاچه مخفی دیگر علاوه بر مورد اولی در زیر یخ‌های قطب جنوب مریخ قرار گرفته‌اند و تنها چیزی که آن‌ها را از هم جدا کرده، سنگ و خاک و ویژگی‌های سطحی خشکی هستند که در سراسر مریخ آن‌ها را می‌بینیم.
قسمت‌های آبی رنگ این تصویر بیشتر از بقیه امواج رادیویی را بازتاب می‌دهند و احتمال وجود آب مایع در زیر آن‌ها بسیار زیاد است. پتینلی می‌گوید که در بحث تحلیل داده‌های مربوط به امواج رادیویی، هیچ ویژگی سطحی شناخته شده‌ای مانند دریاچه‌های زیر زمینی نمی‌تواند چنین بازتابی را به وجود بیاورد. به علاوه این ژئوفیزیکدان اظهار کرده که به نسبت سال ۲۰۱۸، تکنیک‌های آنالیز و تجهیزات در دسترس بسیار پیشرفت کرده‌اند و تازه‌ترین بررسی‌ها همان نتیجه‌گیری اولیه در مورد وجود شبکه‌ای مخفی از دریاچه های مریخی را تایید می‌کند.
دریاچه های مریخی شور هستند
در مورد جزئیات دریاچه‌ها می‌توان اطمینان داشت که مقدار زیادی نمک در این آب‌ها وجود دارد؛ سطح سیاره سرخ بسیار سرد است و با وجود اینکه در محیط زیر سطحی، دما کمی بیشتر خواهد بود، همچنان سرما به حدی می‌رسد که آب شیرین را سریعا منجمد می‌کند. در سال ۲۰۱۸ تخمین زده شد که دمای دریاچه کشف شده باید ۶۸- درجه سلسیوس باشد؛ با این حال محققان نشان داده‌اند که وجود مقدار کافی نمک کلسیم و منیزیم در آب می‌تواند دمای انجماد آن را تا ۵۰ درجه از این مقدار پایین‌تر بیاورد.
این در حالی بوده که بر اساس داده‌های مریخ‌نوردهای ناسا، خاک سیاره سرخ سرشار از نمک کلسیم، منیزیم و سدیم است. نمک‌هایی که با ترکیب در آب، امکان کاهش دمای انجماد تا مدت زمان‌های فوق‌العاده طولانی را فراهم می‌کنند.
به همین دلیل پیدا کردن شبکه‌ای از دریاچه‌های شور در زیر یخ‌های قطب جنوب مریخ موضوع مهمی به شمار می‌رود؛ همان‌طور که محققان اعلام کرده‌اند، به نظر می‌رسد که سیاره مریخ در میلیون‌ها و میلیاردها سال پیش سرسبز و خوش آب و هوا بوده، اما اتفاقاتی باعث شده تا وضعیت این جرم آسمانی به خشکی و بی‌آب و علفی حال حاضر برسد.
وقتی هم که چندین دریاچه در کنار هم کشف می‌شوند، نتیجه می‌گیریم که این حجم‌های مجزا از آب، تقریبا به راحتی در مریخ شکل می‌گیرند و برای مدت زمان‌های طولانی سر جای خود باقی می‌مانند. در عین حال این مسئله به بررسی موضوع حیات میکربی در سیاره سرخ هم کمک بسیاری می‌کند.
حیات میکروبی در سیاره سرخ
روبرتو اوروسی (Roberto Orosei)، دانشمند سیاره‌ای می‌گوید که دریاچه های کشف شده به احتمال قوی، در اکثر تاریخچه مریخ وجود داشته‌اند. به همین دلیل احتمال کشف نشانه‌های ارزشمندی از حیات مریخی در آن‌ها بسیار قوی خواهد بود؛ در واقع اگر در دوران وجود اتمسفر غلیظ در اطراف سیاره سرخ و خوش آب و هوایی آن، شکلی از حیات تکامل یافته باشد، امکان پیدا کردن نشانه‌هایی از این حیات در دریاچه های مریخی فوق‌العاده زیاد است.
حتی شاید همین حالا هم جانداران میکروبی در این دریاچه‌ها زندگی می‌کنند؛ دانشمندان می‌گویند که برخی ارگانیسم‌ها و موجودات زنده توانایی بقا در شورترین و سخت‌ترین محیط‌های آبی را دارند و اگر چنین مسئله‌ای در مریخ هم صادق باشد، کشف بزرگی پیش روی ما قرار داد. البته باید گفت که هنوز برای نتیجه‌گیری در این مورد بسیار زود است.
در قدم بعدی، دانشمندان قصد دارند وجود آب در عرض‌های جغرافیایی پایین‌تر و مناطقی دورتر از قطب‌ها را بررسی کنند؛ هنوز احتمال وجود دریاچه های مریخی زیر زمینی در چنین مناطقی مطرح نشده، اما قطب شمال این جرم آسمانی مقدار زیادی یخ را در خود جا داده و مطمئنا به کار گیری امواج رادیویی برای کاوش آن خالی از لطف نخواهد بود.
کشف سایر دریاچه های مریخی
تیم پتینلی می‌گوید که احتمال کشف همین شکل از شبکه‌های آب زیر زمینی در قطب شمال چندان هم پایین نیست. البته پروژه جمع‌آوری داده در مورد قطب شمال، مشابه آنچه از قطب جنوب تهیه شده، به تازگی استارت خورده است. با این حال در یک دنیای ایدئال پتینلی و همکارانش فوق‌العاده مشتاق هستند تا مریخ‌نورد مخصوص خود را به قطب جنوب فرستاده و نگاهی دقیق‌تر به دریاچه‌های کشف شده بیاندازند.
چنین مریخ نوردی باید به تجهیزات پیشرفته لرزه‌نگاری مجهز باشد. این تجهیزات همین حالا هم برای کشف منابع نفتی یا عمق دریاچه‌های قطب جنوب، در سیاره ما به کار گرفته می‌شوند و اگر قرار باشد که اطلاعاتی در مورد منابع آب مریخی کشف کنیم، به کار گیری لرزه‌نگار بهترین ایده ممکن خواهد بود.
البته می‌دانیم که ساخت و پرتاب مریخ‌نورد کار فوق‌العاده دشوار و پرهزینه‌ای بوده و به علاوه، سرپا کردن لرزه‌نگار روی یک سیاره دیگر هم چالش‌برانگیزی خواهد بود. به همین دلیل باید مدت زمان زیادی صبر کنیم تا امکان بررسی دقیق و مستقیم دریاچه های مریخی فراهم شود.
مقاله تیم پتینلی در ژورنال “Nature Astronomy” منتشر شده است.
منبع: گجت نیوز
