«فیلشاه» و شوکه شدن مخاطبان با تغییر قصه

به گفته هادی محمدیان کارگردان «فیلشاه»، این اثر در گروه هنر پویا به عشق بچه های ایرانی ساخته شده است.

خبرگزاری مهر-گروه هنر-زهرا منصوری: گروه سینمایی هنر پویا ابتدا با انیمیشن «شاهزاده روم» به سینمای ایران و بچه‌های ایرانی معرفی شد؛ فیلمی که در اکران عمومی توانست موفق و جزو معدود آثار انیمیشنی باشد که به باشگاه میلیاردی‌ها می‌پیوندند. این گروه هر چند در همان روزهای ابتدایی اکران عنوان کرد که قصد دارد هر سال یک انیمیشن سینمایی برای بچه‌های ایرانی تولید کند اما این روند تحقق پیدا نکرد و زمانی نزدیک به سه سال بعد دومین و تازه‌ترین انیمیشن این گروه با عنوان «فیلشاه» تولید شد؛ فیلمی که باز هم یک قصه دینی و تاریخی در دل خود دارد و در سی و ششمین جشنواره ملی فیلم فجر مورد قضاوت قرار می‌گیرد که از همین رو با هادی محمدیان کارگردان این اثر به گفتگو پرداختیم.

هادی محمدیان در این گفتگو بیان کرد که همه مراحل «فیلشاه» به عشق بچه‌های ایرانی انجام شده است تا به سینما بیایند و در کنار دوستان و پدر و مادر خود از تماشای فیلم لذت ببرند.

او همچنین یادآور شد که این فیلم اثری دینی نیست بلکه همچون «شاهزاده روم» بخشی از تاریخ را روایت می‌کند زیرا هنگامی که نامی از فیلم‌های دینی به میان می‌آید در ذهن مردم آثاری شکل می‌گیرد که بد ساخته شده است و شعاری بوده‌اند.

شرح این گفتگو را در زیر می‌خوانید:

*پیش از این قصد داشتید هر سال یک انیمیشن برای بچه‌های ایرانی بسازید. کمی درباره این روند توضیح دهید.

– ما از قبل هم یک برنامه ریزی داشتیم که بر اساس آن تصمیم گرفتیم در یک دوره ۱۰ ساله هر سال یک انیمیشن سینمایی تولید کنیم و در این افق حرکت کنیم به همین منظور کارگاه فیلمنامه نویسی و شورایی در گروه هنر پویا تشکیل دادیم که کاملا خصوصی کار می‌کند. این موضوع یعنی تولید یک انیمیشن در یک سال، بعد از موفقیت «شاهزاده روم» و اتفاقاتی که در اکران برای آن رخ داد، قوت گرفت بر همین اساس ما ایده‌های مختلفی را بررسی کردیم و در نهایت به ایده «فیلشاه» رسیدیم زیرا قصه آن، فضا و جذابیت‌های زیادی داشت ضمن اینکه متوجه شدیم نقطه شروع و زاویه دید آن برای بچه‌ها جذابیت زیادی دارد زیرا قصه‌ای است که هدفش سرگرم کردن بچه‌ها است. به طور کلی باید بگویم از زمان ساخت «شاهزاده روم» اولویت ما ابتدا کودکان بود زیرا اینگونه به نظر می‌رسد که ما قبل از «شاهزاده روم» انیمیشنی برای کودکان و نوجوانان نداشتیم تا در آن سطح اکران شود و همین امر باعث شد، تلاش کنیم تا نقاط ضعفمان را در کار جدید از بین ببریم و کماکان ابتدا اولویتمان کودکان و نوجوانان و سپس بزرگسالان باشد زیرا آنها به همراه کودکان به سینما می‌آیند و آثار انیمیشنی باید جذابیتی برای آنها هم داشته باشد. با همه این تفاسیر هدف ما سرگرمی کودکان و نوجوانان بود.

*شما این بار هم یک قصه دینی را برای ساخت اثرتان انتخاب کرده اید. کمی درباره این موضوع توضیح دهید.

– هم «شاهزاده روم» هم «فیلشاه» قصه تاریخی دارند. ما وقتی از کلمه دینی استفاده می‌کنیم فیلم‌هایی در ذهن مردم تداعی می‌شود که معمولا بد ساخته شده‌اند، شعارهای بدی داشته و در عین حال جذابیتی برای آنها نداشته‌اند ولی «فیلشاه» واقعا قصه تاریخی دارد. به نظر من حتی «شاهزاده روم» هم تاریخ را روایت می‌کرد در واقع ما به غیر از اینکه تاریخ را روایت کنیم کار دیگری نکرده‌ایم منتها آن را به شیوه خاص خودمان انجام داده‌ایم به همین سبب «فیلشاه» هم در وهله اول یک قصه تاریخی است در واقع ما یک قصه تاریخی را از زاویه دیگری دیده ایم و هدفمان هم روایت یک قصه بوده است ضمن اینکه تیم سازنده «فیلشاه» همان تیمی  بود که «شاهزاده روم» را ساخت بنابراین یک سری باورها و اعتقادات دارد و از سوی دیگر هنر پویا هم در پی اهدافی است که سعی می‌کند در همان راستا فیلم بسازد.

این را هم باید بگویم که هنر پویا یک بخش خصوصی است و از بابت اینکه هیچ پول ارگانی و رانتی وارد این مجموعه نکرده است و عوامل آن برای ایده‌های خود زحمت کشیده اند، سرش بالا است. نکته دیگر این است که «فیلشاه» نزدیک ۲۵۵۶ پلان دارد یعنی تقریبا ۲ برابر سینمای جهان و سه برابر استانداردهای سینمای ایران از همین رو عوامل ما برای پلان به پلان این فیلم به دلیل دغدغه‌های خود و به عشق بچه‌های ایرانی زحمت کشیده‌اند.

*این فیلم قصه‌ای دارد که شاید بزرگسالان بیشتر متوجه آن شوند با این تفاوت که پرداخت آن به گونه‌ای دیگر است. به طور کلی مخاطبان «فیلشاه» چه کسانی هستند؟

– همانطور که گفتم اولویت اول ما کودک و نوجوان است یعنی افرادی از سن ۴ – ۵ سال هم می‌توانند مخاطبان ما باشند اما به طور کلی مخاطبان این فیلم کودکانی از سنین ۷ تا ۱۴ سال هستند ولی این به معنای آن نیست که فیلم حرفی برای بزرگترها نداشته باشد. باید عنوان کنم که کودکان و نوجوانان، مخاطبان سخت گیرتری نسبت به مخاطبان آثار رئال بوده و بسیار بی رحم هستند و با کسی تعارف ندارند به همین دلیل فیلمسازان باید بتوانند آنها را ۹۰ دقیقه به طور کامل روی صندلی میخکوب کنند چون در غیر این صورت آنها از روند کلی فیلم خارج می‌شوند و دیگر بازگرداندن آنها به فیلم کار سختی است. بنابراین اگر این موضوع تامین شود بزرگترها هم از آن لذت می‌برند بر همین اساس ما تمام تلاشمان را کردیم تا این اتفاق برای این رنج سنی رخ دهد.

*فیلم شما ابتدا جریان یک بچه فیل بی دست و پا را روایت می کند اما به یکباره به یک قصه تاریخی پیوند می خورد که این موضوع مخاطب را شوکه می کند. دلیل طی این روند در فیلمنامه چه بود؟

– این شوکه شدن برای مخاطب بزرگسال است چون بچه این قصه را نمی داند و به تبع هیچ ذهنیتی درباره آن موضوع تاریخی ندارد از همین رو با فیلم جلو می رود و در نهایت آن بچه فیل قهرمان قصه او می شود بنابراین بزرگسالانی که قبلا این قصه را شنیده‌اند و با یک زاویه پرداخت متفاوت روبرو می‌شوند ممکن است دچار این حالت شوند ضمن اینکه همیشه اینگونه قصه ها بد تعریف شده‌اند به همین دلیل ممکن است برخی با دیدن این فیلم شوکه شوند و بگویند که چرا قصه این چنین شد اما باید قصه را از نگاه مخاطبان کودک و نوجوان دید زیرا آنها ذهنیتی از این قصه ندارند، تازه این قصه را می‌شنوند، با فیلم جلو می آیند و در نهایت اگر از آنها بپرسید فیلم درباره چه چیزی بود، می‌گویند درباره یک بچه فیل بود. با این وجود ما سعی کردیم اطلاعات لازم را به یک بچه بدهیم. یعنی اینطور نیست که یک قصه نامفهوم در فیلم وجود داشته باشد تا مخاطبان بعد از تماشای آن بروند و اطلاعات دیگری را به دست بیاورند. در واقع «فیلشاه» قصه یک بچه فیل است که قرار است برایش اتفاقاتی بیفتد.

*مشاور تاریخی و دینی این فیلم چه کسی بود؟

– مشاور این پروژه دکتر رجبی دوانی بود و ما از زمان ایده پردازی و طرح با او در ارتباط بودیم چون این قصه، یک قصه پیچیده است و به صورت‌های مختلف درباره آن صحبت شده است و اطلاعاتی هم که درباره این موضوع در قران آمده بسیار مختصر است و توضیحی درباره حواشی آن داده نشده است از همین رو دکتر رجبی دوانی به ما در این حوزه خیلی کمک کرد. ما هم به دلیل اینکه مخاطبان ما کودکان و نوجوانان بودند سعی کردیم قصه را به گونه ای روایت کنیم که مناسب سن آنها باشد.

*همان طور که شما گفتید مخاطبان اصلی فیلم، کودکان و نوجوانان هستند و این روایت شما همواره در ذهن آنها باقی می‌ماند البته روایت شما هم متفاوت از آن چیزی است که ما درباره این قصه تاریخی شنیده‌ایم. این موضوع ریسک پذیر نبود؟

– قصه ما منافاتی با مسایل تاریخی ندارد و اتفاقا چیزی که ما در فیلم روایت کرده ایم خیلی به واقعیت نزدیک تر بوده است البته این را به واسطه نظر دکتر رجبی دوانی می گویم چون ما در مسایل تاریخی متخصص نیستیم بنابراین وی قصه را تایید کرد و از این جهت خیال ما راحت است. ضمن اینکه ما مسئول گفته‌های پیشین درباره این حادثه تاریخی نیستیم ما سعی کرده‌ایم کار درست را انجام بدهیم و به گونه‌ای قصه را برای مخاطبان کودک و نوجوان روایت کنیم که مناسب سن آنها باشد.

*در هر ۲ فیلم شما یعنی «شاهزاده روم» و «فیلشاه» بر دین مسیحیت تاکید می‌شود که به نظر می‌رسد اکران های بین المللی باعث این امر شده است. اینطور نیست؟

– بله. یکی از دلایل عمده این موضوع اکران بین المللی بوده است چون «شاهزاده روم» در خارج از ایران اکران زیادی داشت و قرار است «فیلشاه» هم به همان منوال اکران سراسری و بیشتری داشته باشد. در واقع ما سعی کردیم برای مخاطبان غیر ایرانی هم حرفی برای گفتن داشته باشیم و در عین حال فضایی که بعد از «شاهزاده روم» برای کشورهای دیگر به وجود آمد بسیار جذاب بود و آنها دوست داشتند بدانند این قرابت‌ها، نزدیکی‌های فرهنگی و نگاه ما به چه صورت است البته این گفتمان‌ها برای خودمان هم جذاب بود و فکر کردیم کار درستی انجام می‌دهیم بر همین اساس سعی کردیم در «فیلشاه» هم این اتفاق بیفتد به علاوه اینکه کاراکترهای مسیحی هم در تاریخ  و قصه‌های ما وجود داشته اند و ما سعی کردیم از آنها استفاده کنیم اما به طور کلی فضای بین المللی برایمان خیلی مهم بود.

*شخصیت مریم در «شاهزاده روم» هم وجود داشت با همان طراحی و با همان خلقیات، گویا او را از «شاهزاده روم» برداشته اید و به دل این قصه آورده اید. آیا شما در پی این هستند که در همه فیلم هایتان این کاراکتر را تکرار کنید؟

– ما در حال آزمون و خطا در این آثار  هستیم زیرا زیربنایی که در حال ساخت آن هستیم قبلا وجود نداشته است از همین رو روند شکل گیری شخصیت‌ها و ماندگاری آنها برایمان مهم است. ما در تلاش هستیم که این اتفاقات بیفتد به همین دلیل ممکن است چیزی شبیه این کاراکترها در آثار بعدی ما هم وجود داشته باشد بنابراین ما به این موضوع هم فکر کرده‌ایم که این کاراکترها ثابت بمانند.

از سوی دیگر در حال سنجش ذائقه مخاطب هستیم تا ببینیم فضا به چه صورت است اما با این وجود سعی کرده‌ایم این کاراکترها را خیلی هم برجسته نکنیم تا نظر مخاطب را جویا شویم، بازخوردها را بگیریم و ببینیم که آیا همه متوجه این موضوع می‌شوند یا نه کما اینکه تولید محصولات جانبی، ادامه حیات این کاراکترها و ارتباط آنها با افراد تیم هم برایمان خیلی مهم بود به همین جهت ما خیلی پیگیر این موضوع هستند تا بتوانیم راه‌هایی را که منجر به دوام حضور این کاراکترها در زندگی بچه‌ها در اموری به غیر از فیلم می‌شود، پیدا کنیم.

*شخصیت اَسفل در «فیلشاه» با آنکه یک شخصیت منفی است اما رفتارها و دیالوگ‌هایی دارد که مخاطب را به خنده می‌اندازد و آن تصور رایج درباره شخصیت‌های منفی را ندارد به طوری که حتی کودکان نیز می‌توانند آن را دوست داشته باشند. چرا این شخصیت منفی را اینچنین خلق کردید است؟

– بله درست است. طراحی اسفل به این صورت به این دلیل بود که هنوز خوب و بد در ذهن کودکان، مانند بزرگسالان شکل کاملی نگرفته است و ما هم معتقدیم که نباید شخصیت‌ها خاکستری باشند چون بچه‌ها متوجه چنین موضوعاتی نمی‌شوند ولی اساسا بدی و خوبی در ذهن بچه‌ها تعریف شفافی ندارد برای مثال اگر کسی کار خنده داری انجام دهد، باعث نمی‌شود که بگویند او خوب یا بد است.

ما می‌خواستیم شخصیت‌ها جذاب باشند چون باید باری از قصه را آنها به دوش بکشند به همین دلیل در دیزاین، گفتار، رفتار و حرکت‌هایشان سعی کردیم این جذابیت و شیرینی وجود داشته باشد، تا مخاطبان کودک از آن لذت ببرند و با فیلم همراه شوند ولی بخشی از این اتفاقات یعنی شوخی‌ها و خنده‌ها لازمه سینما است.

اگر قرار بود فیلم رئال این انیمیشن را بسازیم شخصیت پردازی‌ها متفاوت و مخاطبانش بزرگسالان می‌شدند و دنیای متفاوتی داشت ولی با توجه به اینکه مخاطب ما کودک و نوجوان است این لطافت‌ها و شیرینی ها لازم است چون خیلی از اتفاقات برای بچه‌ها در لحظه رخ می‌دهد. کودکان از لحظات بداهه خیلی لذت می‌برند از همین رو ما سعی کردیم این بداهه‌ها و شیرینی‌ها در فیلم وجود داشته باشد. شخصیت اسفل هم با وجود اینکه یک کاراکتر منفی است اما  فکر می‌کنم شخصیت جذابی از آب درآمده و با وجود منفی بودن، بچه‌ها آن را دوست خواهند داشت.

*بله اتفاقا طراحی خوبی هم داشت.

– بله. ما سعی کردیم در طراحی این شخصیت از یکی از بهترین‌های ایران یعنی هادی طبسی استفاده کنیم که من آثار او را خیلی دوست داشتم چون همواره اغراق‌های خوبی در آثارش دارد ضمن اینکه شخصیت اسفل از جایی گرفته نشده و برای اولین بار در «فیلشاه» دیده می‌شود از همین رو احساس کردم آقای طبسی می‌تواند به تیم ما کمک کند به همین دلیل او را به تیم دعوت کردیم و خوشبختانه این اغراق‌ها روی فیلم نشست و سعی کردیم از یک فضای عمومی‌تر و زیباتری استفاده کنیم.

*در «فیلشاه» از ضرب المثل‌هایی استفاده می‌شود که ممکن است کودکان متوجه منظور آنها نشوند. چرا از این ضرب المثل‌ها برای پیشبرد قصه استفاده کردید؟

– بله درست می‌گویید. من هم به همین فکر می‌کردم که بچه‌ها متوجه این ضرب المثل ها نمی‌شوند و ممکن است تنها بزرگترها متوجه شوند و سوالاتی برایشان پیش بیاید از همین رو این امکان وجود دارد که گفتمانی شکل بگیرد و باب گفتگویی برایشان باز بشود چون قطعا مخاطب ضرب المثل‌ها بزرگسالان هستند.

*فیلم شما برای یک کودک ریتم تندی دارد، برخی دیالوگ‌ها به سرعت بیان می‌شوند و ممکن است کودکان از آنها جا بمانند و مقداری از قصه را از دست بدهند. به این موضوع فکر کرده بودید؟

– بله. با توجه به برخورداری «فیلشاه» از ۲۵۵۶ پلان، فیلم ریتم تندی دارد ما این موضوع را هم در دکوپاژ و هم در تدوین رعایت کردیم چون به این نتیجه رسیدیم که مخاطب کودک و نوجوان امروزه مخاطب پر ریتمی است بنابراین نیاز به رتیم تند داریم. از طرفی این روزها فیلمی برنده است که مخاطب از آن عقب بیفتد چون اگر از فیلم جلو بیفتد ممکن است موضوع فیلم برایش لو برود و دیگر جذابیتی برایش نداشته باشد به همین دلیل وقتی مخاطب مقدار کمی از فیلم عقب می افتد و نیاز به فکر کردن دارد سبب می شود تا زمان فیلم برایش تند شود. از طرفی ذهن مخاطب کودک و نوجوان به شکلی است که نمی تواند یک پدیده را دفعه اول از صفر تا صد تحلیل کند یعنی نیاز به این دارند که به یک نقطه متمرکز شود و آن را تحلیل کند که همین امر باعث می‌شود تا بخشی از فیلم را از دست بدهند به همین دلیل چند بار به سینما رجوع می کنند تا قسمت های از دست رفته را بیابند. این یکی از نکاتی است که سینمای انیمیشن را پر مخاطب می‌کند و در واقع این یکی از رموز جذب مخاطب بیشتر است و ما هم سعی کردیم این اتفاق بیفتد. امیدوارم این اتفاق در «فیلشاه» به خوبی رخ دهد و ما مخاطب را اذیت نکرده باشیم.

*انیمیت «فیلشاه» به نسبت «شاهزاده روم» پیشرفت قابل توجهی داشته است. کمی درباره این موضوع توضیح دهید.

– تیمی که این اثر را انیمیت کرده تجربه «شاهزاده روم» را داشته است که آن تجربه بسیار گران بهایی بود به ویژه اینکه انیمیت کردن یک اثر سینمایی با تلویزیونی بسیار متفاوت است زیرا ابعاد آثار سینمایی ابعاد بزرگتری است و اینکه ما در برخی موارد دست به بازسازی زده ایم و ارتباط بهتری با انیماتور داشتیم از همین رو تلاش کردیم تا از انیماتورهای درجه یک استفاده کنیم و در همین راستا به نظرم تجربه کار قبلی به ما کمک کرد.

در پایان هم باید بگویم این ۲۵۵۶ پلان را بچه‌های هنر پویا با عشق کنار هم چیده‌اند چون انیمیشن از هیچ شروع می شود حتی ما آمبیانس صدا هم در صداگذاری نداریم و باید تک تک پلان‌ها را طراحی و اجرا کنیم بنابراین این ۲۵۵۶ پلان در همه مراحل به عشق بچه‌های ایرانی ساخته شده است که به سینما بیایند و در کنار دوستان و پدر و مادر خود از تماشای فیلم لذت ببرند و با حمایت خود به ما کمک کنند تا بتوانیم مسیر را سریع تر طی کنیم.